Gluteni është një nga përbërësit më të zakonshëm në ushqimet moderne — por edhe një nga më të keqkuptuarit. Ai ndodhet në bukë, makarona, drithëra dhe dhjetëra produkte të përpunuara. Për shumë njerëz, konsumimi i glutenit nuk shkakton probleme të menjëhershme, por për të tjerë, ai përbën një rrezik të fshehur për shëndetin e zorrëve, trurit dhe sistemit imunitar.

Ky artikull shpjegon pse gluteni është i dëmshëm, si ndikon në trup dhe si mund të shkaktojë sëmundje autoimune nëse konsumohet për një kohë të gjatë.

Çfarë është gluteni?

Gluteni është një kompleks proteinash që gjendet në grurë, elb, thekër dhe tërshërë, i përbërë kryesisht nga gliadina dhe glutenina. Këto proteina përbëjnë rreth 10-16% të drithërave dhe dallohen për përmbajtjen e lartë të prolinës dhe glutaminës, të cilat janë të vështira për t’u tretur nga enzimat e sistemit tonë tretës.

Në kushte normale, proteinat ushqimore shpërbëhen në aminoacide — “blloqet e ndërtimit” që trupi përdor për funksione jetësore. Por proteinat e glutenit janë aq komplekse saqë trupi nuk arrin t’i zbërthejë plotësisht, duke krijuar fragmente të patretura të quajtura peptide opioidë.

Lexo edhe:

Magnezi – Ushqimi më ekonomik dhe më i fuqishëm që nuk po konsumoni sa duhet

Pse gluteni është problematik për sistemin tretës

Kur gluteni hyn në trup, ai:

• Aktivizon enzimat pankreatike dhe krijon stres në sistemin tretës;

• Ul aktivitetin e enzimave që zbërthejnë proteinat;

• Çon në grumbullim të peptideve opioidë, që ndikojnë negativisht në tru dhe sistemin nervor.

Këto peptide ndërhyjnë në komunikimin e qelizave nervore dhe shkaktojnë reaksione inflamatore që mund të zgjasin për vite me radhë.

Nga intoleranca te sëmundja celiake

Një nga format më të njohura të ndjeshmërisë ndaj glutenit është sëmundja celiake, një çrregullim autoimun që dëmton mukozën e zorrëve. Në këtë gjendje, trupi gabimisht e konsideron gliadinën (një përbërës i glutenit) si armik dhe prodhon antitrupa kundër vetes – duke dëmtuar qelizat e zorrëve dhe duke penguar përthithjen e lëndëve ushqyese.

Procesi fillon gradualisht:

1. Transglutaminaza (enzimë mbrojtëse) aktivizohet për të shpërbërë proteinat e glutenit;

2. Nëse enzimat mbingarkohen, ndodh dështimi i mbrojtjes, duke lejuar që gliadina të depërtojë më thellë;

3. Ajo lidhet me receptorë në kromozome dhe shkakton autoimunitet;

4. Trupi prodhon antitrupa (IgA dhe IgG) kundër glutenit dhe indeve të veta.

Kështu, gluteni kalon nga një proteinë e zakonshme ushqimore në një aktivizues të proceseve autoimune.

Simptomat e hershme që shpesh neglizhohen

Marrja e zgjatur e glutenit mund të shkaktojë:

• Lodhje kronike dhe fryrje;

• Probleme me tretjen (diarre, kapsllëk, refluks);

• Migrën dhe dhimbje koke të shpeshta;

• Mungesë përqendrimi dhe çrregullime të humorit;

• Probleme të lëkurës dhe anemi të pashpjegueshme.

Shumë persona mund të kenë intolerancë të fshehtë ndaj glutenit, pa e ditur, sepse simptomat janë të përhapura dhe shpesh i atribuohen stresit ose ushqimit të përditshëm.

Gluteni dhe peptidet opioidë

Një nga efektet më pak të njohura të glutenit është aftësia e tij për të prodhuar peptide opioidë — substanca që veprojnë në të njëjtët receptorë si morfina. Këto peptide, të quajtura gluteomorfina, ndikojnë në sistemin nervor qendror, duke krijuar ndjesi varësie, përgjumjeje dhe lodhjeje mendore. Në vazhdimësi, ato mund të çojnë në çrregullime të humorit, depresion, ankth dhe çrregullime hormonale.

Gluteni nuk është domosdoshmërisht “i keq” për të gjithë, por për shumë persona është burim i fshehur inflamacioni dhe aktivizues i sëmundjeve autoimune. Një mënyrë e sigurt për të vlerësuar ndikimin e tij është të provoni një periudhë 4-6 javore pa gluten, duke vëzhguar ndryshimet në energji, tretje dhe gjendje shpirtërore.